Grace keert terug

29 dec Grace keert terug

Beeld: Rianne Mertens / www.liefsmies.com

“Wat mij het meest is bijgebleven van Grace? Onder de dekens van depressie en trauma zat een persoon die ontzettend veel te bieden heeft. Een krachtige vrouw, die goed weet wat ze doet en haar eigen leven kan leiden. Het was heel mooi om die weer te voorschijn te zien komen.”

“Kijk, dit is ze nu,” Hannie van Bridge to Better laat een foto zien van Grace die stralend achter haar bureau in een kantoortje in Nigeria zit. “Daar zit toch gewoon een trotse directrice? Dat is echt een ander verhaal dan hoe ze hier binnenkwam.”

Bridge to Better begeleidt ongedocumenteerde mensen die terug willen keren naar hun land van herkomst, heeft toekomstoriëntatie trajecten en biedt in dat kader ook participatie activiteiten aan. Bridge to Better is een van de organisaties die dit in 2019, 2020 en 2021 binnen de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) in Amsterdam deed.

Vergane hoop

“Toen Grace bij ons kwam zag je de stress op haar gezicht staan,” vertelt Hannie. “Ze leefde al een tijd op straat, totdat iemand haar hulp bood en onderdak voor haar regelde. Deze persoon hielp Grace ook om zich bij het loket aan te melden voor de LVV en met ons in contact te komen. Grace is iemand met een verhaal. Haar geschiedenis en het ongedocumenteerde bestaan maakte dat ze in een depressie belande.”

Grace is jaren geleden naar Nederland gevlucht met de hoop op een beter leven voor zichzelf en voor haar kinderen. Ze vroeg asiel aan, maar dit werd afgewezen. “Het is zwaar als je vervolgens in een ongedocumenteerde positie terecht komt waarin je zelf geen voorzieningen hebt, je geen geld naar je kinderen kunt sturen en ook niet als moeder aanwezig bent,” legt Hannie uit. “Dat hakt erin.”

Vetrouwen

“Ze kwam bij ons met een duidelijke wens: ik wil terug naar mijn kinderen,” vervolgt Hannie. “Maar hiervoor waren behoorlijk wat obstakels. In onze begeleiding helpen wij deze weg te nemen.” Een voorwaarde om dat kunnen doen, is het opbouwen van vertrouwen. “Daarom luisteren we vooral in het eerste gesprek.” Wat ook helpt in het creëren van een veilige setting is dat de mensen van Bridge to Better aandacht hebben voor culturele verschillen. “Grace bouwde bijvoorbeeld een band op met onze collega uit Burundi die veel van haar problematiek begreep. Daarnaast zijn we helder over de verwachtingen; wat we wel en niet kunnen doen,” legt Hannie uit. “Maar ook over wie wat gaat doen in het proces,” vervolgt ze.

“Juist om iemand te activeren en uit de slachtofferpositie te helpen, is het belangrijk dat deze zelf dingen doet. Natuurlijk helpt praten over trauma’s en kunnen mensen hun traject bevriezen [pauzeren] als ze intensieve behandeling willen. Maar dat wilde Grace niet, haar oplossing voor de depressie was terugkeren naar haar kinderen. Zij zei: ‘Dat ik in mijn rol als moeder hersteld kan worden, dat is wat mij stabiliteit gaat geven.’ Dan is het aan ons om te kijken hoe we op een humane en verantwoordelijke manier deze wens in vervulling kunnen laten gaan.”

Begeleiding bij terugkeer

Tijdens een terugkeertraject worden alle praktische zaken uitgezocht en het financiële plaatje opgemaakt. Zoals toegang tot medicijnen, huisvesting, familiehereniging en re-integratie. Waar nodig, wordt ondersteuning gezocht. “Grace had bijvoorbeeld extra geld nodig voor paspoorten, vluchten en een advocaat om haar kinderen die bij familie in Ghana verbleven met haar in Nigeria te herenigen. Dankzij de LVV konden wij dat aanvragen. We zijn enorm dankbaar dat we zo extra middelen kunnen regelen om terugkeerders in hun moedige stap te ondersteunen. Voordat de LVV er was, was dit ingewikkeld. Terwijl wij met wat extra geld echt ijzer kunnen smeden. Het maakt al het verschil. Als je terugkeert heb je gewoon wat nodig om je leven op te kunnen bouwen,” vertelt Hannie.

Om te zorgen dat iemand op de lange termijn in het eigen onderhoud kan voorzien, gaat elk terugkeertraject bij Bridge to Better gepaard met businesstraining en het schrijven van een  ondernemingsplan. Hannie legt uit waarom: “In een land als Nigeria moet je er niet vanuit gaan dat je kan solliciteren. Zelf wat ondernemen is de meest zekere optie. Dat kan ook iets simpels zijn als broodjes bakken en in je tuin verkopen.” Grace had een plan om haar oude bedrijfje, wat ze voor vertrek had, nieuw leven in te blazen.

De confrontatie aangaan

Toch is het niet altijd makkelijk iemand hiertoe te motiveren, zo ook bij Grace. “Iemand zit nog in twee werelden, aan de ene kant ben je hier aan het overleven. Aan de andere kant bereid je je voor op terugkeer en alles wat daar bij komt kijken.” Hannie vertelt dat ze daarom constant moet schakelen en op maat werken. “Grace benadrukte zelf hoe belangrijk het is om een plan te hebben, maar hieraan werken was uitdagend. Het bewustzijn was er wel, maar het overzicht niet altijd.”

Hoe help je iemand die in de overlevingsstand staat om over de lange termijn na te gaan denken? “Wij confronteren vanuit een vertrouwensrelatie ,” legt Hannie uit. “We stellen vragen als ‘waar wil je over een jaar staan’ en ‘waar wil je jouw bedrijf over drie jaar hebben?’. We geven mensen ook een empowerment training. Een onderdeel daarvan is: ‘begin with the end in mind’. Met confronterende oefeningen als het voorstellen van je eigen begrafenis willen we mensen aan het denken zetten: ‘wat wil jij achterlaten?’ ‘Hoe wil je dat er over je gesproken wordt’? We hebben een doortastende aanpak. Dat kan, doordat we ook investeren in de relatie.”

De regie herpakken

In de combinatie van compassie en confrontatie vond Grace emotionele steun én uitdaging. “Grace kwam steeds meer tot bloei, in de empowerment klas ontpopte ze zich tot een soort motivational speaker,” vertelt Hannie. “Dan sprak ze de groep toe: ‘Je moet niet verwachten dat Nederland jouw problemen gaat oplossen, als jij het zelf niet doet, verandert er niks. Ook ik heb dat moeten leren. Je kan wel met je vingertje wijzen naar anderen, maar de oplossing zit hier [wijzend naar haar hart].’” Als ze deze woorden uitspreekt, praat Hannie met de kracht die ze ook in Grace zag. “Zo slachtofferachtig als ze bij mij in de stoel zat, zo krachtig was ze in de klas.” Beide kanten kunnen naast elkaar bestaan en verdienen het om gezien te worden.

“Er is ruimte voor het slachtofferschap, maar er zat ook een stukje slachtofferrol bij. Waardoor we ook grenzen moesten stellen. Op een gegeven moment heb ik moeten zeggen: ‘ik ga alleen dingen regelen als jij erom vraagt.’” Tegelijkertijd wilde Hannie wel verzekeren dat alles op orde was voor de terugkeer. Tot op het einde speelde de wisselwerking tussen de krachtige, ondernemende Grace, en de afwachtende, afhankelijke Grace. “Totdat ik haar op Schiphol zag,” vertelt Hannie “Toen besefte ik: ze weet tot in de details wat ze wilt, ze heeft het goed voorbereid en laat de kaas niet zomaar van haar brood eten.”

Bloeiende Grace

En nu? “Als ik nu met haar videobel, dan denk ik ‘wauw’ daar zit in een ander mens, ik herken haar bijna niet meer terug. Ik zie een vrouw die heel veel te bieden heeft en haar zaakjes goed geregeld heeft.” Hannie is onder de indruk van de Grace die zich nu laat zien. “Ik ben heel nieuwsgierig hoe het over vijf jaar gaat, ik denk dat haar bedrijfje dan groot is geworden. Ik vind mooi om te zien dat ze zoveel heeft geleerd van de moeilijke weg die ze heeft afgelegd en van de hoop die niet is uitgekomen. Ze heeft er ook veerkracht van gekregen om verder te gaan. Dat is bewonderingswaardig.”